Günsel Kutluk

Obezite nedir ve oluşmasındaki risk faktörleri nelerdir?

Obezite enerji alımıyla harcamasında ki dengesizlik sonucu sağlığı bozacak şekilde vücutta anormal miktar da yağ birikmesiyle karakterize bir enerji metabolizma bozukluğudur. Günümüzde çocukluk çağında en sık görülen kronik hastalıklardan biridir. Çocuk ve ergenliğin yüzde 25 – 30’unu etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilmektedir. Obeziteyi belirlemek için vücut kitle indeksi değerlerini kullanmaktayız. Vücut kitle indeksi, bireyin kütle ağırlığının boy cinsinden metrekaresine bölünmesiyle saptanan bir değerdir. Erişkinlerde vücut kitle endeksi 25’in üstündeyse fazla kilolu, 30’un üstünde ise obez olarak kabul edilmektedir. Çocuklarda ise yaşa ve cinse göre hazırlanmış özel eğriler vardır ve bu eğriler de 85’inci persentilin üzerindeyse çocuk fazla kilolu, 90’nıncı persentilin üzerindeyse obez olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca yaşa ve boya göre vücut ağırlığının hesaplanması, deri kıvrım kalınlığı ölçüm de kullanılan diğer tanı yöntemlerindendir. Çocukluk çağında obezite gelişimine yol açabilecek pek çok risk faktörü vardır ve bunlardan bazıları henüz anne karnında bebeği etkiler. Anne ve gebeliğe bağlı şeker hastalığı karındaki bebeği yüksek insülin hormonlarına maruz bırakarak yaşamın ileri evrelerin de obeziteye zemin hazırlayabilir. Yine anne karnında kötü beslenme çocukluk ve ergenlik dönemin de obeziteyle ilişkilidir. Örneğin düşük doğum ağırlığıyla doğan bebekler, büyüme döneminde hızlı kilo artışı gösterirlerse obezite ve diyabet yönünden büyük risk oluşturduğu gösterilmiştir. Obezitenin oluşumunda genetik faktörler de rol oynamaktadır. Araştırmalar da hem anne hem baba obez ise çocuğun obez olma riski yüzde 80 bulunmuştur. Yani ailede obezite olması çocuğun obez olması için bir risk faktörüdür. Bununla birlikte aileden bağımsız olarak da obezite bazı özel genetik hastalıkların bir parçası olarak görülemektedir. Son 20 yıl da obezite de belirgin artışın esas sorunu olan faktörler ise davranışsal ve çevresel faktörler olarak düşünülmektedir. Hızla değişen beslenme alışlanlıkları, hareketsiz yaşam şekli, sosyo-ekonomik düzeyin yükselmesi, şehirleşmenin artması, beslenme ile ilgili yanlış inanışlar, stres, fiziksel aktivite olanaklarının kısıtlı olması, gelişmekte olan ülkeler de çocukluk çağı obezitesi için bir risk faktörüdür. Aile obezite olması, çocukluk obezitesi için sadece genetik değil, aynı zaman da çevresel de bir risk faktörüdür. Çünkü ailenin beslenme ve aktivite alışkanlıkları direk çocuğun beslenme ve aktivitesini düzenlediği için obeziteyi geliştirmesi için bir fizik faktörü olabilir. Çalışmalar, fiziksel aktiviteye az zaman ayıran, bir gün de 5 saatten fazla televizyon seyreden ve bilgisayar kullanan çocukların obezite açısından daha riskli olduklarını göstermiştir. Bunun yanı sıra çocukluk dönemi obezitesinin ergenlik ve erişkin dönemi obezitesi için bir risk faktörü olduğu bildirilmektedir.